Gazetecilik etik kuralları nelerdir : bir meslek olan gazeteciliğin ahlak ve erdem kuralları çerçevesinde oluşturulan sektörel haber yapma kurallarıdır. Gazetecilik etik kurallarına uymayan bir gazeteci veya bir kuruluş kamuoyunu birçok açıdan yanıltabilir. Söz konusu kamuoyunun doğru ve abartılmamış haber alma hakkı olunca gazetecilik etik kuralları önemi daha da artmaktadır. Birçok mesleğin kendi içlerinde oluşturdukları etik kurallar o mesleğin erdemli ve ahlaklı bir şekilde yapılabilmesi için birer kılavuz niteliğindedir.
Gazeteciliğin Temel ve Etik Kuralları Nelerdir?
- Gerçekleri nesnel bir biçimde, çarpıtmadan ve sansürlemeden aktarmalıdır.
- İnsan haklarına ve demokratik değerlere karşı huzursuzluk yaratan haberler yapmamalıdır
- Doğruluğu ispatlanmayan, abartarak halkı telaşlandıracak ve karışıklık yaratacak bilgiler dağıtılmamalıdır.
- Suçluluğu yargı kararıyla tescillenmeyen herhangi bir kişiyi suçlu çıkaracak yayınlar yapmayınız. Yargı süreci devam eden davalarda gazeteci nesnel bir şekilde davranıp dikkatli ve titiz bir şekilde yayın yapmalıdır.
- Halkı galeyana getirecek hassas konularda -cinsel istismar, çocuklarla ilgili suçlar vb.- suçlunun isminin baş harflerini kullanmalıdır ve açık bir fotoğrafına yer vermemelidir. Gazeteci özel hayatın dokunulmazlığı kurallarına saygı duymalıdır, üstün bir kamu izni olmadıkça özel hayatın gizliliğine müdahale etmemelidir.
Gazetecilik Etik Kuralları
GAZETECİLİK ETİK KURALLARI VE ÖNEMİNİN SAĞLIK HABERLERİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ
Gazetecilik etik kurallarının sağlık haberleri kapsamındaki önemi su götürmez bir gerçektir. Öyle ki eğer bir gazeteci, yaptığı sağlık haberlerini gazetecilik etik kurallarına uyarak yapmazsa kamu tarafından bir meslek olan gazeteciliğe olan güven azalır. “Çeşitli dönemlerde yapılan kamuoyu araştırmalarında gazetecilik güvenirlik açısından son sıralarda yer almaktadır. Örneğin, 1998 yılında Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) tarafından hazırlatılan ve 2705 kişi üzerinde yürütülen bir araştırmada, Türk Silahlı Kuvvetleri yüzde 94 ile Türkiye’de halkın en fazla güven duyduğu kurum olurken, televizyonun yüzde 51, basının ise yüzde 50 güven oranına sahip olduğu belirlendi.
Günümüzde de haber yapan kuruluşların ve muhabirlerin gazetecilik etik kurallarına uymamasından kaynaklanan gazetecilik mesleğine olan bir güven azalması vardır. Konu sağlık ve sağlık haberleri olunca da gazetecilik etik kurallarına uyulması daha büyük bir önem kazanmaktadır. Kamuoyunu bilgilendiren medya kuruluşlarının gazetecilik etik kurallarını yok sayması, bireylerde ve toplumda birçok olumsuzluğa yol açmaktadır.
GAZETECİLİK ETİK KURALLARINA UYULMAMASININ SAĞLIK HABERLERİ KAPSAMINDA YARATTIĞI OLUMSUZ ETKİLER
Örneğin bir gazeteci, herhangi bir sağlık kuruluşundaki olayı haberleştirdiğinde, başlığıyla sansasyon yaratma amacına girerse ve başlık ile içeriğin birbirini tutmadığı görülürse o gazeteci, gazetecilik etik kurallarına uymamış olur. Çünkü o gazeteci bir çıkar gözetmekte ve kamuyu yanlış yönlendirmektedir. Sadece ilgi çekmek amacıyla haberlerin olduğundan büyük gösterilmesi ve insanlara boş umut verilmesi aynı zamanda umutlarının tüketilmesi ana akım gazetecilerin ve ana akım medya kuruluşlarının gazetecilik etik kurallarını hiçe saydıklarını göstermektedir. Medya kuruluşlarının tek bir haberiyle sağlık konusunda bilgilenen, medya kuruluşlarına güvenen kamuoyu, yanlış ve abartılı bilgilerle kendi sağlıklarından şüphe etmektedirler. Böyle olunca da insanların gazetelere ve medya kuruluşlarına olan güvenleri azalmaktadır.
Gazetecilik etik kuralları olanı olduğu gibi vermeyi, haberlere nesnel yaklaşmayı, haberi doğrulatıp ondan sonra yayımlamayı ve yalan haberlerle veya abartılmış haberlerle kamunun kandırılmaması gerektiğini önermektedir. Sağlık konusunda haber yapan bir medya kuruluşunun, gazetecilik etik kurallarını yok saymadan haber yapması gerekmektedir, sağlık konusu bireylerin ve toplumların yaşamlarını kötü yönde etkileyebileceği için, medya kuruluşları gazetecilik etik kurallarına diğer tüm konularda dikkat ettiğinden daha fazla dikkat etmelidir.
Örneğin günümüzde içinde bulunduğumuz, tüm dünyada etkisini gösteren pandemi salgını olayı (Covid-19) gazetecilik etik kurallarının uygulanmasının sağlık alanında ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Dünya çapında çok fazla ölümün olduğu ve ülkemizde de ölümlerin sayısının hızla arttığı bu salgında insanları yalan haberlerle veya abartılmış haberlerle kargaşa yaratıp korkutmak çok tehlikeli olacaktır.
Hastanelerde olan yatak kapasitelerinin ve teknik malzemelerin sınırlı olması bakımından, insanları en ufak şeyde korkutup hastanelere yönlendirmek gazetecilik etik kurallarına uymayan bir haber olacaktır. Bu durumda kamunun tüm olan bitenleri eksiksiz ve doğru bir şekilde öğrenmeye hakkı vardır. Örneğin bir medya kuruluşu farklı bir vaka sayısı, diğer medya kuruluşu da daha farklı bir vaka sayısı açıklıyorsa- bu kişiler için de geçerli, Sağlık bakanı, Cumhurbaşkanı vb – kamu kime inanacağını şaşırır ve tedirginlikler başlar.
Böylelikle gazetecilik etik kurallarının en başlarında yer alan gerçeklerin nesnel ve çarpıtılmadan aktarılması ilkesi yok sayılmış olur. Bir hastalık hakkında yanlış bir haberi farkında olmadan da olsa inanıp kamunun huzuruna sunan gazeteci hem milyonlarca insanın hayatını tehlikeye atmış olur hem de gazetecilik etik kurallarını haberin doğruluğunun farkında olmadan yapmış olsa bile çiğnemiş olur.
Çünkü gazetecilik etik kurallarından birisi de haberin doğruluğunun ispatlanmasından sonra o haberin yayımlanması gerektiğidir. Gazetecilik etik kuralları tüm dünyada var olan bir anlayıştır, bazı ülkelerde o etik kurallara uyulmadığı bariz bir şekilde görülür ama yine de vardır. Erdem sahibi gazeteci kamunun yararını gözetmek durumundadır ve bu etik kurallara uymak yükümlülüğündedir. Tüm bunlar bağlamında gazetecilik etiğine sahip olan gazeteciler ve medya kuruluşlarının sağlık haberleri kapsamında asla yadsınamaz önemini görmüş bulunmaktayız. Sağlık konusu, hiçbir şakayı ya da ciddiyetsizliği kaldıramayacak bir inceliktedir, söz konusu olan insan hayatlarından, toplum sağlığından başka bir şey değildir.
Medya kuruluşları sağlık alanında haber yaparken diğer alanlarda yaptığı haberlerde olduğundan çok daha fazla dikkatli olmak zorundadır bununla beraber konunun merak uyandıracak, şaşırtacak, ilgi çekecek, endişe ve şok yaratacak yönlerini öne çıkartmaktan vazgeçerek hayatların mevzu bahis olduğunun ayırdına varmak durumundadır.
Gazetecilerin kamu ile iyi ilişkileri ve kamunun güvenini kaybetmemeleri çerçevesinde gazetecilik etik kurallarına uymaları ve halkı doğru haber yaparak bilgilendirmeleri hayati derecede önem taşımaktadır. Sağlık haberleri kapsamında gazetecilik etik kurallarının uygulanması gerektiğinden bahsettiğimizde bu hayati önem daha da artmaktadır.
